Chiński Rok Królika. O książkach z motywem królika i zająca

22 stycznia 2023 roku w wielu krajach Azji obchodzony jest pierwszy dzień Chińskiego Nowego Roku czy też Księżycowego Nowego Roku. W chińskim kalendarzu występuje 12 zwierząt / istot, które patronują w danym roku, znaki te łączy się także z żywiołami, i na tej podstawie można próbować wnioskować, jak upłynie kolejnych 12 miesięcy. Bez względu na to, czy przewidywania te bierze się na poważnie czy nie należy pamiętać, że w wielu krajach Księżycowy Nowy Rok to najważniejsze święto w kalendarzu. Nie mam wystarczającej wiedzy, aby napisać o nim więcej, ale pomyślałam, że może z tej okazji napiszę kilka słów o czymś, co w większym stopniu jest w obszarze moich zainteresowań – bo czyż Rok Królika nie jest dobrą okazją, aby poszukać w literaturze właśnie królików, a może też kilku zajęcy? Dlatego zapraszam na ten okolicznościowy wpis, w którym piszę o książkach, w których zwierzęta te występują w roli głównej, drugoplanowej czy zaledwie epizodycznej; wymieniam kilka książek z królikami w tytule, ale niekoniecznie w treści; wspominam też o pozycjach zupełnie mi nieznanych, ale które rzuciły mi się w oczy i zainteresowały podczas poszukiwań.

Rozpoczynamy Rok Królika, a dokładnie Wodnego Królika, dlatego nie mogę nie zacząć od mojej ukochanej książki, czyli Wodnikowego Wzgórza Richarda Adamsa. To opowieść o królikach, które muszą rozpocząć nowe życie w innym miejscu po tym jak w starym miejscu rozpoczęła się budowa, borykają się z problemami, strachami, poza tym mają własne historie i mity w swojej społeczności, a przy tym wciąż są zwierzętami – autor ich nie antropomorfizuje. Mam nadzieję, że wkrótce uda mi się przeczytać ten tytuł ponownie i napisać dłuższy wpis niż ta krótka notka.

Obecnie czytaną przeze mnie książką jest Bunny Mony Awad, w której główna bohaterka na studiach literackich poznaje cztery dziewczyny z bogatych rodzin. Wszystkie są słodkie, cukierkowe lub nieco niepokojące, a między sobą mówią do siebie właśnie „Bunny”, czyli Króliczku i tak też w swojej głowie mówi o nich Samantha – „Bunnies”. Jednak prawdziwe króliki występują w książce także i właściwie od ich pojawienia się zaczynają się dziać całkowicie odjechane rzeczy. Jeśli dobrnę do końca, na pewno o tym tytule napiszę.

Alicja w Krainie Czarów Lewisa Carrolla może się poszczycić aż dwoma bohaterami o długich uszach i skokach. Biały Królik ubrany jest w kamizelkę i wciąż spogląda na zegarek kieszonkowy z przekonaniem, że jest spóźniony, zaś Marcowy Zając popija herbatę na przyjęciu u Szalonego Kapelusznika.

Przy takim temacie nie sposób też nie wspomnieć o klasyce literatury dziecięcej. Po pierwsze o Króliku Piotrusiu Beatrix Potter, w której tytułowy Piotruś nie słucha się swojej mamy i wyrusza na niebezpieczną wyprawę do ogrodu. Po drugie o Kubusiu Puchatku A. A. Milne’a i neurotycznym Króliku mieszkającym w norze w Stumilowym Lesie. W Srebrnej Zajęczycy i innych baśniach włoskiego poety Guida Gozzana tytułowa opowieść jest o księżniczce zamienionej w zwierzę. Nie zapominajmy też o Janie Brzechwie i jego Kaczce Dziwaczce, która ostatecznie zmieniła się w zająca, do tego całego w buraczkach (rola epizodyczna, ale znacząca!).

W Roku zająca Arta Paasilinny potrącone zwierzę zostaje uratowane przez wracającego z delegacji dziennikarza i od tej pory życie tej dwójki zmienia się w szalone i obfitujące w przygody. W książce Johna Steinbecka Myszy i ludzie dwójka bohaterów przemierza Stany Zjednoczone w poszukiwaniu pracy podczas Wielkiego Kryzysu, a ten o umysłowości dziecka marzy o tym, że kiedyś założą własną farmę, na której będą hodować króliki. W Sile niższej (a może już w Dożywociu?) Marty Kisiel jednym z pobocznym bohaterów zwariowanej ferajny jest Rudolf Valentino, który nie tylko okazał się być samicą produkującą inne, podobne sobie, małe puchate kulki, ale z czasem zmienia też umaszczenie na różowe. 

W Balladzie o Mulan – poemacie powstałym prawdopodobnie około 400 r., będącym inspiracją dla twórców bajki Disneya o chińskiej dziewczynie, która służyła w wojsku przebrana za mężczyznę – wzmianka o królikach (lub zającach, w zależności od tłumaczenia) pojawia się na końcu jako podsumowanie opowieści: 

I go outside to see my comrades
They are all shocked and astounded.
«We traveled together for twelve years,» (they say),
«But we never suspected that Mulan was a woman!»
Most people tell the gender of a rabbit by its movement:
The male runs quickly, while the female often keeps her eyes shut.
But when the two rabbits run side by side,
Can you really discern whether I am a he or a she? (źródło: mulanbook.com)

Tutaj kończy się część wpisu poświęcona tytułom, które znam i w których króliki lub zające na pewno występują. Znalazłam jeszcze kilka, które mogą, ale nie muszą mieć wiele wspólnego z motywem przewodnim.

Rok królika Joanny Bator to książka o kobiecie, która ucieka przed dawnym życiem i trafia do Ząbkowic Śląskich do spa „Pod Królikiem”, gdzie czeka mroczna tajemnica. Czesałam ciepłe króliki to rozmowa Dariusza Zaborka z Alicją Gawlikowską-Świerczyńską, lekarką i byłą więźniarką obozu w Ravensbrück, o jej życiu. Kiedy Bóg był królikiem to historia Elly, właścicielki królika imieniem Bóg, oraz jej rodziny i przyjaciół, którą zaczynamy śledzić w późnych latach 60. w Wielkiej Brytanii, a ostatecznie docieramy do zamachu na World Trade Center. Wkrótce też na polskim rynku (za sprawą wydawnictwa Tajfuny) pojawi się tłumaczenie Cursed Bunny koreańskiej autorki Bory Chung, czyli zbiór opowiadań na pograniczu realizmu magicznego, horroru i science-fiction.

Z anglojęzycznych poszukiwań zapisałam trzy tytuły. Seria książek dla dzieci Bunnicula Jamesa Howe’a o rodzinie Monroe, w której poza psem i kotem pojawia się również królik podejrzewany przez pozostałe zwierzęta o bycie... wampirem – „vampire bunny that sucks the juice out of vegetables” :) War Bunny Christophera St. Johna to młodzieżowe post-apo pokazujące świat, w którym mimo że ludzie wyginęli, to króliki wciąż są zdobyczą dla innych zwierząt. Młoda króliczka nie chce zaakceptować takiego stanu rzeczy i sprzeciwia się zastanym prawom. The Book of Bunny Suicides Andy’ego Rileya jest zdaje się dokładnie tym, na co wskazuje tytuł – śledzimy kreskówki pokazujące pomysły ponad stu królików na samobójstwo, a wśród najbardziej efektownych jest spotkanie z mieczem świetlnym Dartha Vadera czy przyklejenie się do nurkującej łodzi podwodnej. Biedne króliczki!

I to tyle ode mnie. A może Ty znasz jakąś książkę, w której występuje królik lub zając? Jeśli tak, napisz w komentarzu, z chęcią rozszerzę swoją listę.

Wszystkiego dobrego w Roku Królika, oby był dla nas wszystkich łaskawym czasem wytchnienia :)